Aynalar

Necip Mahfuz Aynalar romanında Mısır’ın yakın tarihini bir yazarın hayatının çeşitli anlarında tanıdığı elli beş farklı karakter üzerinden yansıtıyor. Tamamen kurgusal olduğunu söylediği bu karakterleri oluştururken kimlerden ilham aldığını bilemiyoruz. Özellikle Mısır halkını romanlarına aktarma becerisi bu kadar yüksek olan Necip Mahfuz’un tamamen hayal ürünü karakterlerden bu romanı yazdığına inanmak güç. Ünlü ressam Seif Vanlı’nın romanda geçen karakterler için çizdiği portrelerle romanı okurken karakterlerin gerçekten yaşadıklarına inanıyorsunuz. Kurgusal da olsa karakterleri canlandıran resimlerle gerçeklik payı elbet arttırılmış durumda.

Necip Mahfuz uzun ömründe Mısır tarihinin birçok önemli olayına tanıklık ediyor. Ormanlı İmparatorluğu’nun son döneminde etkisizleşen yönetim, Osmanlı hakimiyeti altında olan Mısır’da da görülüyor. Bu boşluğu doldurmak için emperyalist İngiltere’nin 1882’de önemli yönetim kadrolarını ele geçirmeleri ve göstermelik bir kralın arkasında işgali gerçekleştirmeleri ülke için dönüm noktası oluyor. Bu işgalden 1922’de kurtulan Mısır yine de yönetimde etkili olamıyor. İngiltere destekli krallar, güçlendirilmiş aileler, özgür seçimlere gidilememesi ve karar mekanizmalarının denetiminin hala İngiltere elinde olması özgür bir ülkeden bahsetmeyi imkansızlaştırıyor. İşte böyle bir dönemde başlayan Aynalar, oluşturulan her karakterle bize bu olayların günümüze farklı etkilerini gösteriyor. Asker, bürokrat, sanatçı, din adamı, iş adamı, ev hanımı, fahişeler, eşcinseller üzerinden halkın algılarının, hayata bakışlarının dolayısıyla her yönde seçimlerinin nasıl etkilendiğini gösteriyor. Bu etki kiminde sadece zevk için yaşamak, kiminde radikal islam, kiminde avrupai yaşam tarzına özenmek, kiminde kaçma isteği olarak yansıyor.

Dönem olarak birinci dünya savaşı, İngilizlerin İstanbul’u işgali, çok partili sisteme geçiş, radikal örgüt ve görüşlerin oluşması olarak bakıldığında Mısır ve Osmanlı-Türkiye süreçlerinin paralelliği, Aynalar romanını okurken yakın tarihimizdeki dönüm noktalarımızı tekrar değerlendirilmesi gerekliliğini hatırlatıyor.

Aynalar Işıl Alatlı’nın çevirisiyle Hitkitap yayıncılık tarafından sunuluyor. Tarihlere boğulmadan bir dönemi yansıtan roman, Necip Mahfuz’un romancılığı açısından güçlü ve okunması gereken bir eser olarak karşımızda.

Karagöz Edebiyat Sayı 21